Fundacja Mojsiewicza

Uczestnicy:
Kierownik projektu:
dr hab. Danuta Plecka, prof. UZ
Koordynator projektu:
dr hab. Joanna Marszałek-Kawa, prof. UMK
Wykonawcy:
dr hab. Adam Hołub, prof. WSPol
dr hab. Jarosław Nocoń, prof. UG
dr Lilla Młodzik
dr Daniel Kawa
mgr Patrycja Rutkowska

Założenia badawcze
Bezpieczeństwo społeczne jest zjawiskiem czy też kategorią, a wreszcie obszarem bezpieczeństwa, który swym zakresem obejmuje także inne dyscypliny nauki. Należą do nich zarówno ekonomia, politologia, socjologia, jak i inne, z których bezpieczeństwo społeczne czerpie inspiracje oraz metody badawcze (np. statystyka). Warto zaznaczyć, że o ile bezpieczeństwo militarne traktowane jest jako tzw. „twardy” obszar bezpieczeństwa, o tyle jego wymiar społeczny zalicza się do płaszczyzn „miękkich”. Nie oznacza to, że jest ono mniej istotne niż inne obszary bezpieczeństwa. Można wręcz zaryzykować tezę, że odpowiedni rozwój bezpieczeństwa społecznego minimalizuje konieczność wysokich nakładów na inne jego obszary.
W literaturze poświęconej bezpieczeństwu wewnętrznemu i narodowemu bardzo często ich społeczny wymiar ograniczany jest jedynie do kwestii socjalnych i związanych z nimi zadań państwa. Tym samym ignoruje się tak istotne aspekty bezpieczeństwa społecznego, jakimi są niewątpliwie problemy rozwojowe, czyli kapitał ludzki, z którym nieodzownie związane są kwalifikacje, wiedza, umiejętności etc. Nie mniej istotnym jest wymiar bezpieczeństwa wspólnotowego postrzegany przede wszystkim w kontekście kapitału społecznego i związanej z nim kultury zaufania społecznego, aktywności obywatelskiej, jak i innych elementów, takich jak np. zdolności do współpracy nie tylko w sytuacjach kryzysowych, czy kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. Nie oznacza to, że problemy umieszczone w umownej sferze bezpieczeństwa socjalnego nie dotyczą jego społecznego wymiaru. Jednak, co należy podkreślić, są one jedynie jednym z elementów składowych bezpieczeństwa społecznego i stanowią istotne, ale jednak uzupełnienie, dla jego wymiarów rozwojowego i wspólnotowego.
Uzasadnionym wydaje się stwierdzenie, że nie jest możliwe skuteczne wprowadzenie bezpieczeństwa socjalnego bez udziału elementów rozwojowych, choćby w postaci kapitału ludzkiego. Ten natomiast ma słabe możliwości kształtowania, jeśli społeczeństwo pozbawione jest wymiaru wspólnotowego bezpieczeństwa, którego integralnym elementem jest kapitał społeczny. Tak ujęte zjawisko jest stosunkowo nowe w debacie dotyczącej bezpieczeństwa obywateli w systemie politycznym. Związane jest z różnymi aspektami, jednak najistotniejszym z nich wydaje się być rozwój zagrożeń społecznych negatywnie wpływający zarówno na konsolidację demokracji, jak i perspektywy rozwojowe obywateli. Można jednocześnie zauważyć, że kategoria bezpieczeństwa społecznego wyparła ze świadomości zarówno polityków, jak i jednostek takie pojęcie, jak polityka społeczna. Przy czym nadmienić należy, że bardzo często w przestrzeni publicznej są one traktowane jak synonimy. Jeszcze częściej jako zjawiska tożsame występują kategorie bezpieczeństwo społeczne i bezpieczeństwo socjalne. Oczywiście nie jest to zgodne z charakterystyką i definicjami zjawisk i należy je traktować nie jako synonimy, ale jako byty odmienne. Bowiem o ile bezpieczeństwo społeczne stanowi szeroką gamę działań różnych podmiotów, o tyle bezpieczeństwo socjalne ogranicza się jedynie do aktywności państwa w sferze socjalnej.
Biorąc powyższe przesłanki pod uwagę w naszych badaniach chcemy się skupić przede wszystkim na analizach współpracy trzech sektorów: państwa, wspólnoty i obywatela w celu osiągnięcia jak najwyższych standardów bezpieczeństwa społecznego. Warto zaznaczyć, że projekt ma na celu analizę wielu płaszczyzn aktywności wskazanych wyżej aktorów: tak demografii, przyczyn i skutków bezrobocia, jak i migracji, problemów uchodźców, problemów związanych ze starzeniem się społeczeństwa i funkcjonującymi systemami emerytalnymi. Bez analiz nie pozostaną także problemy edukacji, szkolnictwa wyższego, kultury organizacyjnej instytucji dbających o zapewnienie bezpieczeństwa społecznego, jak i efektów funkcjonowania różnych typów kapitałów społecznych.
Celem podjętych analiz będzie przedstawienie form zapewnienia jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa społecznego w różnych obszarach jego występowania. W prowadzonych badaniach wykorzystane zostaną zarówno metody ilościowe, jak i jakościowe.
Czas trwania projektu przewidziany jest na lata 2018-2020 i rozłożony na określone etapy. W I etapie analizie poddane zostaną teoretyczne aspekty bezpieczeństwa społecznego, problemy migracyjne oraz związane z uchodźcami i bezrobociem. Efektem podjętych działań badawczych będzie publikacja.
Kolejne dwa etapy poświęcone zostaną empirycznym badaniom dotyczącym współpracy pomiędzy państwem, obywatelem a wspólnotami (np. lokalnymi, czy organizacjami pozarządowymi) w zakresie podejmowanych działań dotyczących takich aspektów zapewnienia bezpieczeństwa społecznego, jak: przeciwdziałanie bezrobociu, wspieranie polityki prorodzinnej, aktywności na rzecz uchodźców i emigrantów, rozwiązywania problemów związanych ze starzeniem się społeczeństwa. Projekt badawczy zakłada, że badania będą prowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2019-2020. Ograniczenie zasięgu terytorialnego spowodowane jest przede wszystkim założeniem, że jest to pierwsza część większej całości projektowej. Kolejne części mają mieć charakter międzynarodowy. Jednak uczestnicy projektu są przekonani o konieczności przeprowadzenia rzetelnych badań w pierwszej kolejności na społeczeństwie polskim.